De plannen voor de Laakhavens zijn al bijna klaar: de gemeenteraad keurde in maart 2022 de Structuurvisie goed. er wordt gewerkt aan een buitenruimteplan, een ontwikkelvisie en een beeldkwaliteitsplan. In het gebied zijn al diverse projecten in ontwikkeling. In het westelijk deel begonnen in 2017 de eerste activiteiten, in de Petroleumhaven is momenteel gestart en ook rond Hollands Spoor en de Megastores wordt gebouwd. In totaal is er plek voor ongeveer 9.000 woningen, 18.000 m2 bedrijfsoppervlak, 35.500 m2 voor diensten, horeca en vermaak, 55.000 m2 kantooroppervlak en 45.000 m2 voor (hoger) onderwijs.
Met de plannen voor hoge torens rijzen bij bewoners ook de zorgen om de nadelige gevolgen. Hoe voorkom je een vervelende sfeer met al die rechthoekige, glazen kolossen? Hoe krijg je op de begane grond diensten en bedrijven waaraan behoefte is? Hoe voorkom je dat ‘reuring’ van horeca en vermaak in strijd komt met de rust die de vele toekomstige bewoners er ’s nachts zoeken?
Tijdens bewonerstafels in 2019 werd de boodschap voor een groene oase meegegeven. Die komt in een centraal Laakpark, op de plek waar een deel van de Megastores wordt gesloopt. Bewoners kunnen meedenken over de inrichting van het park. Rode draad in de ideeën die tijdens de CID-dagen werden verzameld, is ontmoeting – of dat nu is via gezamenlijke (moes)tuinen, sport en spel of een groot schaakbord. Fitnesstoestellen kunnen bijdragen aan het fit houden van bewoners. Mensen denken aan inspirerende ideeën uit andere wijken: de vlindertuin in het Beatrixkwartier, de moestuin op het Oranjeplein, de Spinoza-oase.
Bankjes, picknickplekken en barbecueplaatsen komen vaker terug. Water in de vorm van een vijver of een kanaaltje door het park is een idee dat vaker wordt genoemd. Met terrasjes en bankjes erbij. Het water is ook goed voor recreatie of sport. “Wat nu ontbreekt, is een plek om bijvoorbeeld kano’s te huren”, merkt een bewoner op. Nu zijn de kademuren te hoog daarvoor, dus hiervoor moet een oplossing komen.
Sport zou ook op het dak van de Megastores kunnen: zo denkt een bewoner aan padel, voetbal(kooien), hardlopen, wildwaterzwemmen of survival. Of er kan een aparte vrouwensportlocatie komen. Voor dat dak is ook al het idee van een markt met lokale etenswaar of met artikelen van lokale creatieve mensen. Er is al een hellingbaan.
Iedereen is echter tegen een te grootschalige opzet. Verbinding en ontmoeting tussen bewoners wordt anders moeilijker. Een naam voor het park is ook al bedacht: het Sierkanpark. Vernoemd naar een bedrijf dat vroeger in de Laakhaven was gevestigd.
“Wanneer je alleen hoogbouw plant, krijg je dezelfde type huishoudens. Dat is eenzijdig.”
“Je moet dit gebied inrichten zodat je samenhang krijgt. Participatie moet worden beloond. Of misschien zelfs verplicht zijn.”
“In dit soort gebieden moet je verkeersstromen scheiden. Geen elektrische tweewielers, zoals steps, in het voetgangersgebied.”
“Mensen gaan graag naar iets wat ze nodig hebben. De plannen voor Laakhavens zijn op de komende twintig jaar gericht. Waarom kijk je niet naar een termijn van honderd jaar?”
“In het Laakpark zouden ook moestuinen moeten komen. Migranten maken daar gebruik van en ontmoeten elkaar daar. Zij moeten nu een heel stuk afleggen daarvoor. Die tuinen zou je aan de randen kunnen aanleggen.”
“In het park zou je sport en spel moeten hebben voor zowel jong als oud. Je moet dat wel scheiden, maar plaats het zo dicht mogelijk bij elkaar, zodat mensen elkaar ontmoeten.”
“Je moet goed nadenken wat je in dat park voor kinderen wilt aanbrengen. Veel kinderen zijn niet meer gewend om buiten te spelen.”
Escher Gardens is een van de nieuwe projecten in het Hollands Spoor Kwartier. Het nieuwbouwplan loopt voorop in het CID. Het bestemmingsplan is in voorbereiding. Tijdens de informatiebijeenkomst legden gemeente, projectontwikkelaars en de architect het concept bouwplan uit.
Escher Gardens aan de Waldorpstraat komt naast The Grace, waarvoor de gemeente al een vergunning heeft verleend, en aan de achterkant van station Hollands Spoor. De weg is nu nog versteend en gericht op auto’s, maar de route langs het spoor moet een groene, verkeersluwe oase gaan worden.
Het ‘gebouwensemble’, zoals Ruurd Gietema, partner bij ontwerpbureau KCAP, het geheel aan gebouwen omschrijft, dankt zijn naam aan de wereldberoemde grafisch kunstenaar M.C. Escher. De twee woontorens staan als het ware in een daktuin waarin het groen op een soort Escher-achtige manier ‘naar beneden sijpelt’. De sokkel – de onderbouw – meet ruim 100 meter. Hierin moeten allerlei gemeenschappelijke en maatschappelijke functies komen.
In de dubbele woontorens met 56 verdiepingen staan 1.200 tot 1.250 appartementen gepland voor onder meer studenten en starters en grote en duurdere woningen. Ontwikkelaars LIFE Europe en SENS, die de ruimtes later ook gaan verhuren en beheren, denken eraan om de torens op te splitsen in twee gedeelten.
Onder in de sokkel komt tienduizend vierkante meter aan kantoren en ongeveer duizend tot drieduizend vierkante meter openbare ruimte met allerlei voorzieningen. Welke dat zijn, moet nog blijken. Gedacht wordt aan een klimmuur/boulderhal, horeca, cultuur, maatschappelijke zaken en zorg en welzijn, zoals een tand- en huisarts waaraan een tekort is. Alles moet de omgeving verlevendigen, maar ook de buurt wat bieden.
Escher Gardens moet een soort gemeenschap worden. Er komen in de torens allerlei voorzieningen voor bewoners: studieruimtes, een koffiekamer, keuken, fitnessruimte, pakketservice en een daktuin. Een receptie moet bijdragen aan het gemak. De eigenaar wil ‘events’ gaan organiseren om een hechte bewonersgroep te vormen, die auto’s en scooters delen met elkaar.
Iemand in de zaal vraagt zich af hoeveel parkeerplekken er komen. Het antwoord is kort: nul. Alleen fietsers krijgen een plek. De plannen richten zich ook op mensen die duurzaam leeft en geen behoefte heeft aan een auto. Bewoners mogen eventueel parkeren in Q-park Laakhavens. Daar worden voor hen tweehonderd plekken gereserveerd.
“Ik zie geen balkonnetjes. Krijgen mensen zo wel genoeg frisse lucht binnen?”
“Iedereen die wil bouwen moet zorgen voor zijn eigen parkeerplek, behalve als je de gemeente heet. Als de gemeente parkeren echt serieus neemt, zou ik zeggen: kijk er nog eens naar of in Escher Gardens geen parkeervoorzieningen moeten komen.”
“Mensen die een abonnement willen in Q-park kunnen nu al geen plek krijgen in de parkeergarage. Bewoners die wel al een abonnement hebben, kunnen hun auto er nooit kwijt omdat de garage veel te vol is. Hoe kunnen deze nieuwe mensen hun auto er dan parkeren?”
“Het zou leuker zijn als de torens nog meer groen krijgen. Dus nog meer staffelen.”
“Hoe hoog worden de torens? En wat als er brand uitbreekt: kan de brandweer dan nog veilig blussen?”
“Welke materialen worden gebruikt? Zijn die brandveilig?”
“Welke effecten heeft het afsluiten van de Waldorpstraat als doorgaande route? Waar gaat al dat verkeer heen? Hoe groot gaat de druk zijn op andere routes? Welke maatregelen kun je nemen als gemeente?”
“Komt er een school?”
“Gemeente, pak de regie wat betreft het organiseren van voorzieningen. Anders is straks iedere ontwikkelaar op zijn eigen manier bezig. Houd het overzicht waar bijvoorbeeld een tandarts komt of een andere instantie.”
Wilt u het volledige verslag ontvangen? Stuur dan een e-mail naar laakhavens@denhaag.nl.
Meer informatie over het project op Den Haag-Ontwikkelingen Hollands Spoor/Laakhavens.
Dit e-zine werd gemaakt in opdracht van de gemeente Den Haag door een team van On the Spot, dé congresverslaggevers.
Redactie: Claudie Bolster, René Lamers, Robin Ouwerkerk
Fotografie: Eelkje Colmjon, PR
Film: Walter van Polanen
Eindredactie: Richard Post
Vormgeving/webbouw: Floor Stoutjesdijk
Coördinatie: René Lamers